Kapora, ticari ilişkilerde sıkça karşılaşılan ve taraflar arasında alışverişin ciddiyetini ortaya koyan önemli bir uygulamadır. Satıcı ve alıcı arasında güven oluşturmayı hedefleyen bu ödeme türü, hem psikolojik hem de hukuki anlamda bağlayıcılığa sahiptir. Özellikle gayrimenkul, araç alım satımı, kiralama işlemleri gibi yüksek meblağlı işlemlerde karşımıza çıkar.
Peki kapora nedir? Hangi durumlarda geri alınabilir? Türk Borçlar Kanunu’na göre kaporanın yasal karşılığı nedir? Tüm bu soruların cevabını içeriğimizde detaylıca açıklıyoruz.
Kapora Nedir?
Kapora, taraflar arasında yapılan satış veya kiralama gibi bir işlemin gerçekleşeceğine dair güvence vermek amacıyla önceden ödenen bir bedeldir. Bu ödeme, alıcının söz konusu alışverişi yapma konusundaki kararlılığını gösterir. Aynı zamanda, çok talep gören bir malın veya hizmetin başka alıcılara sunulmasını geçici olarak engelleyerek satıcıyı da koruma altına alır.
Ancak, Türk hukuk sisteminde “kapora” kavramı doğrudan geçmez. Bunun yerine Türk Borçlar Kanunu (TBK)’nda bağlanma parası (TBK m.177) ve cayma parası (TBK m.178) olarak iki farklı hukuki kavram bulunmaktadır.
Bağlanma Parası Nedir? (TBK m.177)
Taraflar başka türlü kararlaştırmamışsa, verilen kapora, bağlanma parası olarak değerlendirilir. Bu durumda kapora, yapılan sözleşmenin kanıtı niteliğindedir ve satış ya da kira bedelinden düşülür.
Eğer taraflardan biri sözleşmeye aykırı davranırsa, zararların karşılanması ve ödemelerin iadesi gibi sonuçlar doğabilir. Ancak sözleşme gerçekleşirse, kapora toplam tutardan mahsup edilir.
Cayma Parası Nedir? (TBK m.178)
Tarafların açık bir şekilde “cayma hakkı” tanıması halinde kapora, cayma parası olarak adlandırılır. Bu durumda:
- Alıcı cayarsa: Kapora iade edilmez.
- Satıcı cayarsa: Alınan kaporanın iki katı tutarında iade yapılır.
Bu farklılık, kapora ödemesinin hukuki niteliğinin belirlenmesini son derece önemli kılar.
Kapora Sözleşmesi Nasıl Yapılır?
Kapora verilmeden önce mutlaka bir sözleşme hazırlanmalıdır. Bu belge, doğacak ihtilafların önüne geçmek adına çok önemlidir. Kapora sözleşmesinde şu bilgiler yer almalıdır:
- Tarafların ad-soyad ve T.C. kimlik numaraları
- Kapora tutarı ve ödeme tarihi
- Alım-satım yapılacak mal ya da hizmetin tanımı
- Satışın tamamlanma tarihi
- Kalan ödemenin ne zaman yapılacağı
- Tarafların imzaları ve varsa kimlik fotokopileri
Bu sözleşme sayesinde, kaporanın bağlanma mı yoksa cayma parası mı olduğu da netleştirilmiş olur.
Kapora Geri Alınır mı?
Kapora iadesi konusu, taraflar arasında sıkça sorun oluşturan bir meseledir. Kapora geri alınır mı? sorusunun cevabı, kaporanın niteliğine ve sözleşmede yer alan hükümlere göre değişiklik gösterir.
Satıcının Cayması Durumunda
Satıcı satıştan vazgeçerse, kapora iade edilir. Eğer kapora cayma parası olarak verilmişse, satıcının iki katını iade etmesi gerekir.
Alıcının Cayması Durumunda
Kapora bağlanma parası olarak verilmişse ve alıcı cayarsa, kapora iade edilir. Ancak kapora cayma parasıysa, alıcı kaporayı geri isteyemez.
Geçersiz Sözleşmeler ve Sebepsiz Zenginleşme
Gayrimenkul ya da araç satışlarında resmi şekil şartı yerine getirilmeden yapılan işlemler, geçersiz kabul edilir. Bu gibi durumlarda yapılan kapora ödemesi, sebepsiz zenginleşme kapsamında geri istenebilir.
Yargıtay içtihatlarına göre, sözleşme geçersiz olsa bile haksız yere zenginleşen taraf, aldığı bedeli iade etmek zorundadır.
Aziz
Tatkubayir